Czym jest syndrom sztokholmski?

Syndrom sztokholmski to stan psychologiczny, w którym osoba porwana czy przetrzymywana przez przestępcę rozpoczyna odczuwać do niego sympatię, a niekiedy nawet oddanie. Jest to zjawisko fascynujące i jednocześnie niepokojące, które od lat przyciąga uwagę naukowców i szerszej publiczności. Ale jakie są objawy tego syndromu? Co z jego przyczynami? Odpowiedzi na te pytania pozwolą nam lepiej zrozumieć ten niezwykle skomplikowany zespół.

Czym jest syndrom sztokholmski?

Krajobraz psychologiczny syndromu sztokholmskiego jest wyjątkowo złożony. Jest to stan emocjonalny, który rozwija się u osób przetrzymywanych w niewoli – nie tylko w sensie fizycznym, ale także psychicznym. Chociaż termin ten jest stosowany przede wszystkim w odniesieniu do ofiar porwań, może on dotyczyć również osób znajdujących się w innych sytuacjach, które prowadzą do uzależnienia jednej osoby od innej.

Pierwsze zaobserwowane przypadki syndromu sztokholmskiego datowane są na lata 70. XX wieku, kiedy to w Szwedzkim Sztokholmie podczas napadu na bank, zakładnicy zaczęli okazywać sympatię wobec swoich porywaczy. Od tamtej pory termin ten jest używany do opisu zjawiska, w którym ofiara przestępstwa nawiązuje emocjonalne lub nawet romantyczne relacje ze swoim agresorem.

Objawy syndromu sztokholmskiego

Oznaki syndromu sztokholmskiego mogą być różnorodne i nie zawsze są łatwe do zidentyfikowania. Tym niemniej, psycholodzy wyróżniają kilka kluczowych symptomy, które mogą wskazywać na występowanie tego zjawiska. Są to między innymi:

• pozytywne uczucia wobec porywacza lub agresora,
• negatywne emocje lub postawy wobec osób próbujących pomóc ofierze, takich jak policjanci czy negocjatorzy,
• brak chęci do ucieczki lub oporu, nawet w sytuacji, gdy jest to możliwe,
• nierzadko, chęć obrony agresora w momencie zasadzki czy konfrontacji z siłami prawa.

Ważne jest przypomnienie, że te objawy to nie tylko produkty przetrzymywania w niewoli. W rzeczywistości, są one wynikiem skomplikowanych dynamik psychologicznych, które mają miejsce w trakcie porwania, oraz mechanizmów obronnych, które ofiara uruchamia w celu przetrwania.

Przyczyny występowania syndromu sztokholmskiego

Mimo wieloletnich badań, mechanizmy powodujące wystąpienie syndromu sztokholmskiego nie są w pełni zrozumiałe. Niektórzy eksperci sugerują, że kluczową rolę odgrywają tu mechanizmy obronne uruchamiane w ekstremalnym stresie. Inni wskazują na centralne znaczenie relacji ofiara-przestępca.

Wśród najczęściej przytaczanych teorii na ten temat można wyróżnić:

• Teoria przetrwania: ta koncepcja zakłada, że ofiara rozwija pozytywne uczucia wobec swojego porywacza jako sposób na przetrwanie. To, co z zewnątrz może wyglądać jak sympatia, jest w rzeczywistości instynktownym dążeniem do utrzymania bezpieczeństwa.
• Teoria traumy: sugeruje się tutaj, że pozytywne uczucia wobec agresora są wynikiem reakcji na traumatyczne doświadczenia. Ofiara, przekonana, że agresor kontroluje jej życie, może zacząć ulegać złudzeniu, że jest to osoba troskliwa i wspierająca.
• Teoria identyfikacji z agresorem: zakłada, że ofiara identyfikuje się z agresorem, przyswajając jego wartości i punkt widzenia. To zjawisko jest często związane z długotrwałym przetrzymywaniem.

Bez względu na przyczyny, syndrom sztokholmski to zdecydowanie zjawisko złudne – agresor nie jest ani troskliwy, ani wspierający. To, co ofiara interpretuje jako oznaki dobroci, jest często tylko strategią manipulacyjną, mającą na celu utrzymanie kontroli.